آیه 79 سوره یونس

وَ قالَ فِرْعَوْنُ ائْتُونِي بِكُلِّ ساحِرٍ عَلِيمٍ (79)

بعد از اين مقاولات، در صدد برآمدند كه معجزه موسى عليه السّلام را به انواع سحر معارضه كنند. فرعون خاصان خود را طلبيده با آنها مشورت و استفسار از ساحران مملكت نموده، به احضار ايشان امر نمود:

وَ قالَ فِرْعَوْنُ‌: و گفت فرعون به رؤساى قوم. ائْتُونِي بِكُلِّ ساحِرٍ عَلِيمٍ‌:

بياوريد مرا به هر ساحر ماهر دانائى، يعنى سحره و جادوگران كه در فن سحر و جادو استاد هستند تمام را جمع كنيد به دربار من. اقدام فرعون بر اين امر، براى آن بود تا استعانت جويد به سحر آنان در دفع معجزه موسى عليه السّلام، غافل از آنكه ظهور آيات موسوى سحر نيست، بلكه بيّنات، و باطل السحر است.

خلاصه مدت يك ماه طول كشيد. اهل سير نقل نموده كه به حسب كميت و كيفيت در هيچ قرنى آن مقدار ساحر نبود كه در عهد حضرت موسى عليه السّلام بودند، از دوازده هزار تا هشتاد هزار نوشته‌اند، و هفتاد و دو هزار آنها درجه اول، و رئيس آنها دو برادر بودند. هيئت اجتماعيه در مصر حاضر شدند، و گفتار فرعون‌ «ائْتُونِي بِكُلِّ ساحِرٍ عَلِيمٍ» دال است بر عجز او از مقاومت با

ج5، ص 375

حضرت موسى عليه السّلام و نهايت تذلل او، زيرا بديهى است كه احتياج او به سحره، به جهت عجز و ضعف او بود و الّا در دفع حضرت موسى عليه السّلام محتاج به استعانت نبود، و بطلان الوهيت او را به عالميان محقق و هويدا سازد، و فرمايش حضرت موسى عليه السّلام كه بياندازيد آنچه مى‌خواهيد، امر به القاء سحر نباشد، بلكه ابطال سحر است، و آن متحقق نشود مگر اقدام به وقوع آن، لذا فرمود بياندازيد.

وَ قالَ فِرْعَوْنُ ائْتُونِي بِكُلِّ ساحِرٍ عَلِيمٍ (79) فَلَمَّا جاءَ السَّحَرَةُ قالَ لَهُمْ مُوسى‌ أَلْقُوا ما أَنْتُمْ مُلْقُونَ (80) فَلَمَّا أَلْقَوْا قالَ مُوسى‌ ما جِئْتُمْ بِهِ السِّحْرُ إِنَّ اللَّهَ سَيُبْطِلُهُ إِنَّ اللَّهَ لا يُصْلِحُ عَمَلَ الْمُفْسِدِينَ (81) وَ يُحِقُّ اللَّهُ الْحَقَّ بِكَلِماتِهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُجْرِمُونَ (82)

ترجمه‌

و گفت فرعون بياوريد نزد من هر ساحر دانائى را

پس چون آمدند ساحران گفت مر ايشانرا موسى بيفكنيد آنچه را شما افكندگانيد

پس چون افكندند گفت موسى آنچه آورديد آنرا سحر است همانا خداوند زود باشد كه باطل كند آنرا همانا خدا بصلاح نياورد كار فساد كنندگان را

و ثابت ميگرداند خدا حقّ را بكلماتش و اگر چه ناخوش داشته باشند گناهكاران.

تفسير

پس از ظهور معجزات بدست حضرت موسى عليه السّلام فرعون ناچار شد كه امر بجمع‌آورى سحره مهره آنزمان كه عصر رواج اين عمل بود بنمايد براى آنكه شايد امر را بر مردم مشتبه كند يا خود از اشتباه بيرون آيد چون بعضى گفته‌اند بدوا امر بر خود او مشتبه بود و اخيرا اطمينان پيدا كرد كه معجزات آنحضرت از طرف خداوند بوده در هر حال پس از جمع‌آورى سحره به امر فرعون حضرت موسى حاضر و با كمال شهامت فرمود عصاها و ريسمانهاى خودتان را كه مهيّا نموده‌ايد بياندازيد تا سحر از معجز ممتاز شود و آنها ناچار انداختند و آنحضرت فرمود اينها سحر است نه آنچه را شما سحر خوانديد از معجزات من و بر خدا لازم است كه آنها را باطل كند و خواهد كرد چون خدا باطل را تأييد نميكند و وسائل فساد را تهيّه نميفرمايد و اهل آن را تقويت نمينمايد و حق را ثابت و واضح خواهد فرمود و اهل آنرا در تمام از منه بحجّت غالب و در وقت مصلحت بشمشير مظفّر و منصور ميگرداند بآيات واضحة الدلالات و قضاء و قدر و وعده نصرت كه تمامى كلمات الهيّه‌اند و كراهت اهل جرم و عصيان تأثيرى در تغيير مراد الهى نخواهد كرد چنانچه عصاى موسى عليه السّلام تمام آن عصاها و ريسمانهاى مشحون به زيبق را كه بواسطه حرارت زمين و آفتاب بجنبش آمده بودند بلعيد و اثرى از آنها باقى نماند و فرعون و فرعونيان محو و نابود شدند.

جلد 3 صفحه 38

وَ قال‌َ فِرعَون‌ُ ائتُونِي‌ بِكُل‌ِّ ساحِرٍ عَلِيم‌ٍ (79)

و ‌گفت‌ فرعون‌ بدرباريان‌ ‌خود‌ ‌که‌ برويد ‌در‌ اطراف‌ مملكت‌ ‌من‌ و ‌هر‌ ‌که‌ ساحر دانشمند و استاد ‌در‌ سحر ‌است‌ بياوريد نزد ‌من‌.

‌در‌ عصر فرعون‌ بخصوص‌ ‌در‌ مملكت‌ مصر سحره‌ بسيار بودند و اينها ‌تا‌ عصر سليمان‌ كارهاي‌ غريب‌ انجام‌ ميدادند چوب‌ و ريسمان‌ و جماد ‌را‌ بنظر حيوان‌ شير، ببر، مار، عقرب‌ و امثال‌ ‌آنها‌ ميآوردند و تفرقه‌ ‌بين‌ زن‌ و شوهر ميكردند و ‌با‌ شياطين‌ و طائفه‌ جن‌ ارتباط پيدا كرده‌ بودند و ‌آنها‌ باينها ميآموختند ‌که‌ خداوند ‌در‌ سوره‌ بقره‌ ‌آيه‌ 96 ميفرمايد وَ اتَّبَعُوا ما تَتلُوا الشَّياطِين‌ُ عَلي‌ مُلك‌ِ سُلَيمان‌َ ‌الي‌ ‌قوله‌ ‌تعالي‌: يُعَلِّمُون‌َ النّاس‌َ السِّحرَ الايه‌ ‌که‌ شرح‌ ‌آن‌ ‌در‌ مجلد دوم‌ گذشت‌ فرعون‌ فرستاد اساتيد سحره‌ و دانشمندان‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ‌که‌ گفتند هفتاد نفر بودند جمع‌آوري‌ كنند.

وَ قال‌َ فِرعَون‌ُ باجزاء كشوري‌ و لشگري‌ ‌خود‌ ائتُونِي‌ برويد گردش‌ كنيد و ‌هر‌ قدر ميتوانيد ‌از‌ سحره‌ نزد ‌من‌ آوريد لكن‌ ملتفت‌ باشيد ‌که‌ استاد ‌در‌ سحر باشند بِكُل‌ِّ ساحِرٍ عَلِيم‌ٍ درباريها رفتند گردش‌ كردند و هفتاد نفر ‌از‌ ‌آنها‌ ‌را‌ انتخاب‌ كردند و ‌اينکه‌ سحره‌ ‌در‌ ابتداء امر بسيار خوشحال‌ و خرّم‌ بودند ‌که‌ ‌در‌ دربار مقامي‌ حيازت‌ ميكنند و مال‌ زيادي‌ بدست‌ ميآورند ‌که‌ بفرعون‌ گفتند إِن‌َّ لَنا لَأَجراً إِن‌ كُنّا نَحن‌ُ الغالِبِين‌َ قال‌َ نَعَم‌ وَ إِنَّكُم‌ لَمِن‌َ المُقَرَّبِين‌َ اعراف‌ ‌آيه‌ 110 و عقيده‌ ‌آنها‌ ‌اينکه‌ ‌بود‌ ‌که‌ ‌آنها‌ غالب‌ هستند و قسم‌ خوردند وَ قالُوا بِعِزَّةِ فِرعَون‌َ إِنّا لَنَحن‌ُ الغالِبُون‌َ ‌آيه‌ 43 سوره‌ شعراء، لكن‌ ‌بعد‌ ‌از‌ آني‌ ‌که‌ مشاهده‌ كردند حضرت‌ موسي‌ ‌را‌ و آثار صلاح‌ ‌در‌ ‌او‌ ديدند و اينكه‌ عمليات‌ سحري‌ ‌که‌ ميدانستند ‌از‌ ‌او‌ ظاهر نيست‌ مضطرب‌ شدند و احتمال‌ حق‌ ‌در‌ ‌او‌ دادند چنانچه‌ ميفرمايد‌به‌‌به‌ فَتَنازَعُوا أَمرَهُم‌ بَينَهُم‌ وَ أَسَرُّوا النَّجوي‌ طه‌ ‌آيه‌ 65.

437

(آیه 79)- مرحله دوم مبارزه موسی: هنگامی که فرعون قسمتی از معجزات موسی مانند ید بیضاء و حمله مار عظیم را ملاحظه کرد و دید ادعای موسی بدون دلیل نیست و این دلیل کم و بیش در جمع اطرافیان او و یا دیگران اثر خواهد گذاشت، به فکر پاسخ گویی عملی افتاد، چنانکه قرآن می‌گوید: «فرعون صدا زد: تمام ساحران آگاه و دانشمند را نزد من آورید»، تا به وسیله آنها زحمت موسی را از خود دفع کنم (وَ قالَ فِرْعَوْنُ ائْتُونِی بِکُلِّ ساحِرٍ عَلِیمٍ).